بایسته‌های روابط دختران و پسران در آموزه‌های اسلامی

چكیده

آدمی در زندگی اجتماعی ناگزیر از روابط و تعاملات اجتماعی است، اما ارتباط متقابل دختران و پسران به دلیل ویژگی‌های عاطفی و غریزی معنا، مفهوم و محدودیتی خاص می‌یابد. گرایش به خودنمایی و پاسخ به غرایز، آدمی را آسیب‌پذیر می‌سازد و چنانچه عوامل خارجی نیز به این مسئله دامن بزنند، آسیب‌ها جدی‌تر خواهند شد. امروزه به دلیل تهاجم فرهنگی و گذار از مرحله سنتی به مدرن، جوانان ـ به ویژه نسل سوم انقلاب ـ در برابر جان‌مایه‌ها و آموزه‌های دو فرهنگ اسلامی و غربی قرار گرفته‌اند و بی‌تردید، این دو فرهنگ از نظر اصول و مبانی و اهداف از تفاوت‌های ماهوی برخوردارند. از میان تعارضات و تضادهایی كه بین این دو فرهنگ وجود دارد، این مقاله به مسئله روابط دختران و پسران پرداخته است و آن را از دیدگاه متعالی اسلام كاویده است. این مقاله از روش اسنادی استفاده كرده و به دنبال تبیین و تصحیح نگرش جاری در این راستا است.

ادامه مطلب :

بدیهی است انسان‌ها دارای مشتركاتی هستند و از سویی در جامعه زیست می‌كنند. بنابراین، ناچار از داشتن روابطند. این ارتباط در دو حیطه معمولی و روابط مبتنی بر پیوندخواهی شكل می‌گیرد كه هر كدام سازوكارها، محدودیت‌ها و راهبردهای خاص خود را دارند. رویكرد مقاله، توجه به این دو جهت‌گیری كلی اسلام برای سالم‌سازی این ارتباط است. از یك سو، آموزه‌های دینی، جهت‌دهی روابط جنسی در مسیری تعریف شده و به حداقل رساندن محرك‌های جنسی را در اجتماع و بهسازی روابط اجتماعی را یادآور می‌شود. از سوی دیگر، اسلام برای سالم‌سازی محیط و پیش‌گیری از پی‌آمدهای منفی ارتباط‌های بی‌رویه، تقویت روحیه عفاف و حیا، بهره‌گیری از پوشش مناسب، پرهیز از خودآرایی و نگاه ناپاك و همچنین اختلاط‌های غیر ضرور و امر به معروف و نهی از منكر و مآلاً مجازات مجرمین را پیشنهاد می‌كند. با این دو جهت‌گیری سازنده و بازدارنده، تلاش می‌شود افراد از پرتگاه سقوط و انحراف فاصله بگیرند و با التزام به احكام دینی و تشكیل خانواده در پرتو ازدواج، زندگی آرام و پرنشاطی را بیازمایند.

واژگان كلیدی

رابطه دختر و پسر، غریزه جنسی، محرك‌های جنسی، كنترل جنسی، عفاف، امر به معروف و نهی از منكر، اسلام.

مقدمه

آدمی در زندگی اجتماعی، ناگزیر از معاشرت است، اما به دلیل گرایش‌های ویژه عاطفی و غریزی موجود در نهاد زنان و مردان، نوع خاصی از روابط بر آنها حاكم است كه هرگونه اهمال و مماشات در این راستا سلامت فرد و جامعه را مختل می‌سازد. از این رو، حساسیت‌های ویژه‌ای درباره چگونگی تنظیم این روابط وجود دارد و هر یك از ادیان و تمدن‌ها، ضوابط و هنجارهای خاصی را تعریف می‌كنند. دین مبین اسلام نیز آموزه‌های فراوانی دارد. در حقیقت، دو نگرش اساسی در تنظیم روابط زن و مرد در جوامع امروزی بیش از همه فرهنگ‌ها و دستورالعمل‌های دیگر خودنمایی می‌كند. از یك سو، غرب با سلطه بر مراكز فرهنگ‌سازی در دنیا، بهره‌گیری از تمامی ابزارهای تكنولوژیك و برنامه‌ریزی دقیق، در پی تغییر فرهنگ ملی كشورها به سود خود و پذیرش فرهنگ غربی است. از سوی دیگر، فرهنگ اسلامی نیز داعیه ترویج مبانی و فرهنگ دینی خود را در جهان دارد.

در این میان، موضوع ارتباط زن و مرد و دختر و پسر از نقطه‌های اساسی تضاد بین این دو فرهنگ است. البته اختلاف درباره چگونگی روابط دختر و پسر در این دو فرهنگ، ناشی از اختلاف ریشه‌ای در مبانی فكری، عقیدتی و اخلاقی این دو ایدئولوژی است كه در موارد متعددی ظهور و بروز می‌یابد. یكی از مهم‌ترین عرصه‌های مواجهه، رویكرد این دو فرهنگ به چگونگی روابط دختران و پسران مربوط می‌شود. فرهنگ بیگانه می‌كوشد تا با حربه تهاجم، ذایقه فرهنگی برخی از جوانان را به سوی خود معطوف سازد. سوگمندانه باید گفت این تهاجم در حال حاضر بر برخی از جوانان این مرز و بوم به ویژه نسل سوم انقلاب تأثیرات سوئی بر جا گذارده است.

امروزه با گسترش بی‌سابقه ابزارهای اطلاع‌رسانی و تجربه فضای فرهنگی مبتنی بر تساهل و تسامح، جوانان ایرانی با مظاهر فرهگ غرب آشنا شده‌اند. گروهی از جوانان كه تحت تأثیر این هجمه فرهنگی قرار گرفته و بنیان‌های استوار دینی نداشته‌اند، به فرهنگ حاكم و خودی با نگاهی تحمیلی و تكلیفی می‌نگرند كه در پی محدودسازی آزادی آنان است. از این رو، از ارزش‌ها و فرهنگ دینی و ملی خود فاصله گرفته‌اند. این در حالی است كه جامعه نیز به تعبیری، دوران گذار از جامعه سنتی به مدرن را تجربه می‌كند كه زمینه‌ساز برخی دگرگونی‌ها در هنجارها و قالب‌های رفتاری است. از عوامل درونی این فرهنگ‌گریزی آن است كه متأسفانه پس از گذشت سالیانی از انقلاب اسلامی، هنوز برداشت‌های گوناگونی از آموزه‌های اسلامی درباره روابط زن و مرد و دختر و پسر و چگونگی اجرای آن در جامعه وجود دارد. در كنار این تضادهای فرهنگی و تعریف نشدن حدود روابط باید دانست ایران امروزه از نظر جمعیت جوان، دومین كشور دنیاست و از نظر جمعیت افراد 15 تا 19 سال نسبت به كل جمعیت، رتبه نخست را در دنیا  دارد. از سوی دیگر، بالا رفتن سن ازدواج در ایران نیز موجب شده است كه انبوهی از دختران و پسران جوان و مجرد در كشور وجود داشته باشند. بسیاری از این جوانان، دختران و پسران دانشجویی هستند كه دست كم در محیط دانشگاه مجبورند ارتباط نسبتاً مستمری با جنس مخالف خود داشته باشند. پس از پایان تحصیل نیز دختران به كار در محیط‌های بیرون خانه و حضور در اجتماع علاقه فراوان نشان می‌دهند كه این امر نیز میزان ارتباط آنان را با مردان افزایش می‌دهد. این در حالی است كه آموزه‌های دینی در پی محدودسازی روابط غیر ضرور دختران و پسران و حتی زنان و مردان متأهل است. بنابراین، ضرورت تبیین نظر اسلام درباره چگونگی روابط جنس مخالف با وجود ابهام‌ها و پرسش‌های فراوان در این باره مشهود است.

متأسفانه امروز افزون بر حساسیت‌های سنتی موجود در جامعه ایران درباره روابط دختران و پسران، رواج برخی ناهنجاری‌ها و نمودار شدن تضادهای هنجاری در این زمینه به ویژه در سال‌های اخیر، زمینه نگرانی خانواده‌ها، مسئولان مدارس و دیگر مراكز آموزشی و فرهنگی را به وجود‌ آورده است. از این رو، شایسته است تا دیدگاه متعالی اسلام در این راستا، به خوبی مشخص شود و نگاه پیش‌گیرانه و بازدارنده اسلام در تنظیم روابط دختران و پسران بررسی گردد. اسلام می‌كوشد تا با به حداقل رساندن روابط غیر ضروری دختران و پسران، انگیزه آنان را برای تشكیل زندگی مشترك و ازدواج افزایش دهد.

انواع روابط دختران و پسران

شناخت انواع روابط میان دو جنس مخالف قبل از هر چیز اهمیت دارد. زن و مرد در جامعه زندگی می‌كنند و اشتراكات زیادی دارند؛ چون هر دو در انسانیت، مشترك و دارای ابزار تفاهم و زمینه‌های تعامل با یكدیگرند. در مقابل، تمایزهایی نیز میان آنها وجود دارد كه این تمایزها زمینه را برای احساس نیاز زن و مرد به یكدیگر فراهم می‌سازد. به طور كلی، این دو عامل مهم یعنی اشتراكات و تمایزهای رفتاری، زمینه‌ساز تداوم ارتباط در انسان‌هاست. البته این روابط انواع گوناگونی دارد. گاهی از نظر انگیزه ارتباط به گونه‌هایی مانند رابطه درسی، كاری، دوستانه و نظیر آن تقسیم می‌شود. گاهی از نظر ابزار ایجاد رابطه، آن را به رابطه‌ مكاتبه‌ای، كلامی، نمادی و مانند آن دسته‌بندی می‌كنند. با توجه به عنوان مقاله یعنی بررسی رابطه بین دختران و پسران می‌توانیم آن را به دو گروه اصلی تقسیم كنیم:

1. روابط اجتماعی معمول میان دو جنس؛

2. روابط مبتنی بر انگیزه‌های جنسی.

هر یك از این روابط نیز از نظر شرع مقدس اسلام در دو حیطه مشروع و نامشروع تعریف می‌شود كه قابل تأمل است:

الف) روابط معمول اجتماعی

در این نوع از روابط، انگیزه‌های غیر جنسی زیربنای روابط است و به تناسب آن، نوع رفتارها و برخوردها، از محرك‌ها و جنبه‌های خاص جنسی فاصله می‌گیرد. روابطی مانند روابط علمی یا اقتصادی در این دسته تعریف می‌شود. نگاه كردن، صحبت كردن، نامه‌نگاری و دیگر موارد تا زمانی كه انگیزه جنسی بر آن وارد نشود، قابل قبول است. جنسی نبودن روابط را در این موارد می‌توان اصل قرار داد و كشیده شدن این روابط به ارتباط مبتنی بر خواسته‌های جنسی را نوعی انحراف از بستر اصلی به حساب آورد.

ب) روابط مبتنی بر انگیزه‌های جنسی

در این نوع از روابط، انگیزه اصلی، بهره‌مندی جنسی است. در این حالت، دیگر سخن از بهره‌مندی علمی یا اقتصادی نیست و اگر هم باشد، در حاشیه قرار دارد. در این حال، نگاه‌ها، معنادار، گفت‌وگوها همراه با ادا و اطوار و با نازك‌سازی صداها، ملامسه و مواردی از این قبیل همراه است. به طور مسلّم، حس پیوندخواهی كه غریزه‌ای جنسی و در نهاد‌ آدمی است، این روابط را تشدید می‌سازد. این غریزه در انسان تحریك‌پذیری زیادی دارد و نبود تعادل و افراط و تفریط در ارضای ناسالم آن برای سلامت فرد و جامعه خطرآفرین است.

بایسته‌های روابط دختر و پسر از منظر اسلام

با روابط دختر و پسر در فرهنگ دنیای غرب، هر چند بر مبنای پیوندخواهی جنسی باشد، با نوعی تساهل و تسامح برخورد می‌شود. آنها اصطلاح «رابطه نامشروع» را تنها در آمیزش‌های غیر قانونی به كار می‌گیرند. در آموزه اسلامی حتی در موضوعاتی همچون كنترل نگاه و پرهیز از صحبت‌های تحریك‌آمیز و دیگر عوامل تحریك جنسی در رابطه با نامحرمان، دستورالعمل‌ها و حساسیت زیادی وجود دارد، به گونه‌ای كه در برخی از احادیث این‌گونه ارتباطات را شعبه‌هایی از زنا به شمار آورده‌اند. امام صادق(ع) می‌فرماید: «مَا مِنْ اَحَدٍ وَ هُوَ یصِیبُ حَظّاً مِنَ الزِّنَا، فَزِنَا الْعَینَینِ النَّظَرُ وَ زِنَاالْفَمِالْقُبْلَةُ وَ زِنَا الْیدَینِ اللَّمْسُ…». (شیخ حر عاملی، 1409، ج20، ص191، ح25396) هیچ فردی نیست كه به او بهره‌ای از زنا می‌رسد. پس زنای چشم‌ها، نگاه نامشروع و زنای لب‌ها، بوسیدن و زنای دست‌ها، لمس كردن است.

بی‌تردید، این نگاه دینی، زمینه تحقق آمیزش‌ها و ارتباطات غیر مشروع را كاهش می‌دهد، در حالی كه با روش‌های تساهلی، زمینه‌های تحریك جنسی هموارتر خواهد شد.

در روابط معمول اجتماعی مانند روابط درسی یا فامیلی نیز كه با هدف غیر جنسی صورت می‌گیرد، احتمال انحراف از بستر اصلی و آلوده شدن روابط زن و مرد نامحرم به انگیزه‌ای جنسی وجود دارد كه آن را در دایره رفتارهای نامشروع قرار می‌دهد. از این رو، اسلام برای جلوگیری از انحراف رابطه‌ها، نخست، روابط جنسی مشروع را تعریف كرده و سپس راهكارهای مشروع برای ارضای غریزه‌ها و گرایش‌های جنسی را پیش روی افراد نهاده است. آن‌گاه هنجارها و ضوابطی را با هدف كم كردن محرك‌های جنسی و از میان بردن زمینه‌های ایجاد روابط ناسالم و نامشروع میان غیر همسران وضع كرده است. یكی از امور تأثیرگذار بر این روابط، نوع نگاه مردان به زنان است. شیءانگاشتن زن و نگاه ابزاری به او برای ارضای هوسرانی‌های مردان و نادیده گرفتن ارزش‌های انسانی زن، دیدگاهی است كه در میان فرهنگ‌های مختلف دنیا پیشینه طولانی دارد. حتی در جوامع پیشرفته امروزی نیز همین دیدگاه به صورتی فریبكارانه و با اَشكال مختلف رایج است. یكی از این موارد، بهره‌كشی از زنان در مسئله هنر و تجارت جنسی است. در همین زمینه آمده است كه گروه‌های بی‌شماری از بردگان جنسی از كشورهای جنوب شرقی آسیا یا كشورهای اروپای شرقی به كشورهای اروپای غربی، امریكا و حتی برخی از كشورهای عربی، صادر و در بدترین شرایط به كار گمارده می‌شوند. برای مثال، حتی این تجارت، یكی از منابع مهم درآمد دولت در كشور تایلند شمرده می‌شود. (اشتری، 1380، ص80) در خصوص نگاه شهوانی و حقیرانه به زنان نیز امروزه فیلم‌ها، آگهی‌های تبلیغاتی و بازرگانی گویای این امر است. در دنیای امروز، در عمل، ارزش زن بیشتر در جنبه‌های ظاهری او و میزان توانایی‌اش در ارضای غرایز حیوانی مردان لحاظ می‌شود، ولی اسلام، افزون بر توجه عقلانی به جنبه‌های جسمانی و غریزی زن و مرد، ارزش اصلی زن را در كمالات روحانی او می‌داند. در قرآن كریم از زنانی مانند حضرت مریم(س) و آسیه(س) به دلیل همین كمالات روحانی و میزان معرفت و ایمان و عملشان تجلیل شده است. قرآن، این دو زن را الگویی برای تمام مؤمنان ـ اعم از زن و مرد ـ معرفی می‌كند و درجات ایمان و معرفت آنان را یادآوری می‌فرماید. (تحریم، 11)

سالم‌سازی محیط و جهت‌دهی غرایز

شاید این دو جهت‌گیری اساسی را بتوان از مهم‌ترین رویكردهای اسلام در تنظیم روابط دختران و پسران شمرد:

1. جهت‌دهی رابطه‌های جنسی در مسیری تعریف شده (ازدواج)؛

2. به حداقل رساندن محرك‌های جنسی در اجتماع و بهسازی و سالم‌سازی روابط اجتماعی.

در شكل اول، اسلام می‌كوشد تا رابطه جنسی میان دختر و پسر را به شكلی ضابطه‌مند رهنمون شود و آنان را به سوی تشكیل خانواده و تربیت نسل هدایت كند. در جهت‌گیری دوم نیز تلاش دارد تا دامنه تحریك و ارضا را به حریم خصوصی افراد محدود كند. با این تمهید، روابط اجتماعی در بستری عقلانی و همراه با آرامش و امنیت روانی برای جنس‌های مخالف جریان می‌یابد و از شایبه‌ها و انگیزه‌های پیدا و پنهان جنسی و هیجان‌ها و نگرانی‌های آزاردهنده مصون می‌ماند. از سوی دیگر، این راهبرد، تكمیل‌كننده جهت‌گیری اول است و افراد را به سوی تشكیل خانواده تشویق می‌كند تا در بستری سالم، به نیازهای خود پاسخ مشروع دهند.

راهكارهای سالم‌سازی محیط و برقراری روابط سالم

الف) تقویت روحیه عفاف و حیا

افراد باید برای كرامت انسانی خود و دیگران ارزش قائل باشند. كسی كه برای خود شخصیت والایی قائل است، نمی‌گذارد هوس‌های زودگذر به راحتی بر او غلبه كند و در برخورد با محرك‌های جنسی، مقاومت بیشتری از خود بروز می‌دهد. این فرد از رفتارهای سبك و ناسنجیده پرهیز می‌كند تا كرامت انسانی او محفوظ بماند. هرگز خود را هزینه هوسش نمی‌سازد و به این كلام امیر مؤمنان(ع) پای‌بند است كه: «مَنْ كَرُمَتْ عَلَیهِ نَفْسُهُ؛ هانَتْ عَلَیهِ شَهواتُهُ». (نهج‌البلاغه، حكمت 441) هر كه برای خود ارزش و شخصیت قائل باشد، شهوت‌هایش نزد او خوار و بی‌مقدار می‌شود. از سوی دیگر، فرد كریم و باشخصیت برای دیگران نیز احترام قائل است و از نگاه ابزاری، مزاحمت و برخوردهای ناهنجار دوری می‌كند. از ارتباط غیر معمول با جنس مخالف نیز حذر می‌كند و عفیف و متقی می‌ماند؛ چرا كه می‌داند حیا و عفاف نیز از لوازم ایمان است.

ب) بهره‌گیری از حجاب و پرهیز از خودآرایی

اسلام در مورد نوع پوشش و دیگر جلوه‌های ظاهری، توصیه‌ها و احكام خاصی دارد. اسلام عزیز پوشش موی سر و بدن زنان را از نامحرم واجب كرده است و خداوند در قرآن می‌فرماید:

ای پیامبر! به زنان با ایمان بگو چشم (از نگاه به مردان نامحرم) بپوشند و دامنشان را حفظ كنند و زینتشان را جز مقداری كه آشكار است (به طور طبیعی پوشانده نمی‌شود، برای نامحرمان) ظاهر نكنند و روسری‌های خود را بر سینه خود افكنند (تا گردن و سینه با آن پوشانده شود) و… (هنگام راه رفتن) پاهایشان را به زمین نزنند تا (زینت پایشان به صدا درآید و) زینت پنهانی‌شان آشكار شود و… . (نور، 31)

در همین راستا، آنچه به یقین از روایات و فتوای فقها برمی‌آید این است كه جز صورت و دو دست تا مچ، بدن زن باید كاملاً پوشیده باشد و زینت‌ها و ظواهر تحریك‌كننده در لباس و آرایش او وجود نداشته باشد. بی‌گمان، با توجه به هدف و روح كلی آیه و دیگر ادله مربوط به پوشش زن، لباس‌های تنگ و بدن‌نما یا لباس‌هایی با مدل‌ها و رنگ‌های تحریك‌كننده نمی‌تواند از مصادیق حجاب اسلامی باشد. خداوند منان در آیه‌ای دیگر می‌فرماید: «ای پیامبر، به همسران و دخترانت و زنان مؤمن بگو: جلباب‌ها (روسری‌های بلند) خود را بر خویش فرو افكنند. این كار برای اینكه (به عفیف بودن) شناخته شوند و آزار نبینند، بهتر است». (احزاب، 59)

درباره شأن نزول این آیه آمده است: «عده‌ای اوباش در مسیر حركت زنان به مسجد، برای آنان مزاحمت ایجاد می‌كردند. خداوند به پیامبرش دستور داد كه به زن‌ها بگو وقتی می‌خواهید از منزل خارج شوید، خود را با جلباب بپوشانید و مانند كنیزكان از منزل خارج نشوید تا مزاحمان، شما را بشناسند و بدانند كه زنانی با شخصیت و عفیف هستید تا آزار نبینید». (مكارم شیرازی، 1379، ج17، ص427)

زنان مسلمان باید طوری در میان مردم رفت‌وآمد كنند كه گویای وقار و عفاف و متانتشان باشد تا بیماردلانِ هوس‌ران از ایشان ناامید شوند و فكر بهره‌كشی از آنها به ذهنشان خطور نكند. (مطهری، 1381، ص160) در روایات نیز به پرهیز زن مسلمان از خودآرایی و آرایش و انجام حركات زننده در تعامل با نامحرمان تاكید شده است. امام باقر(ع) می‌فرماید: «پیامبر اكرم(ص) نهی فرمود از اینكه زن برای غیر شوهرش آرایش كند. پس اگر این كار را انجام دهد، به یقین، خدا او را با آتش مجازات می‌كند». (حر عاملی، 1409، ج20، ص162، ح25310)

یا در روایتی دیگر هم از رسول مكرم اسلام آمده است:

هر زنی خود را معطر كند و از خانه خارج شود، تا وقتی كه به خانه باز گردد، ملعون است. (منبع پیشین، ح25308) باید دانست كه حكم پوشش و لزوم پرهیز از رفتارهای محرك و زننده، ویژه زنان نیست، بلكه پوشش و رفتار مردان هم نباید به گونه‌ای باشد كه زمینه‌های تحریك نامحرمان را فراهم آورد. چنانچه حضرت امیرالمؤمنین(ع) در یك توصیه كلی می‌فرماید:

لباس ضخیم بپوشید. همانا لباس هر كس نازك باشد، دینش كم‌رنگ و سست است. (همان، ج4، ص389، ح5478)

در مجموع، با توجه به اینكه محرك‌های جنسی در ظاهر و رفتار زنان، امكان جلوه بیشتری دارد و مردان نیز در برابر محرك‌ها به ویژه محرك‌های دیداری، اثرپذیری بیشتری دارند، حكمت توصیه‌های بیشتر اسلام به زنان را به آسانی می‌توان دریافت. (جوان، 1387، ص77)

ج) نگاه و اختلاط‌های غیر لازم

در اسلام به نگاه و اختلاط‌های نامحرمان توجه ویژه‌ای شده است. خداوند در قرآن به مردان و زنان دستور می‌دهد كه مراقب نگاه‌های خود باشند:

ای پیامبر! به مردان مؤمن بگو چشم‌های خود را (از نگاه به نامحرمان) فرو گیرند و دامان خود را حفظ كنند. این برای آنان پاكیزه‌تر است… و به زنان با ایمان بگو چشم‌های خود را (از نگاه هوس‌آلود) فرو گیرند و دامان خویش را حفظ كنند و… . (نور، 31 ـ 30)

پیامبر اسلام نیز می‌فرماید: هر كس چشم‌هایش را از زنی به حرام پر كند، خداوند در روز قیامت، به چشم‌هایش میخ‌های آتشین می‌زند و آنها را از آتش پر می‌كند تا میان مردم قضاوت كند. آن‌گاه او را به دوزخ می‌فرستد. (حر عاملی، 1409، ص195، ح25410)

و چه زیبا حضرت امام صادق(ع) در بازدارندگی چشم از نگاه بد می‌فرماید:

هیچ كس به اندازه چشم‌پوشی از نگاه (حرام) سود نبرده است. همانا چشم از حرام پوشیده نمی‌شود، مگر آنكه قلب به مشاهده عظمت و جلال الهی توجه می‌یابد. (نوری، 1408، ج14، ح16886)

البته باید توجه داشت كه ارتباط كلامی نیز از لغزشگاه‌های ارتباطی است. از این رو، باید هم در میزان ارتباط‌های كلامی و هم در چگونگی ادای آن، مسائل شرعی را مراعات كرد تا زمینه‌های انحراف كاهش یابد.

در این باره هم امیر مؤمنان علی(ع)می‌فرماید:

گفت‌وگو با زنان (نامحرم) عامل گرفتاری است و دل را منحرف می‌سازد و چشم دوختن به ایشان، چشم دل را بی‌نور می‌كند و نگاه‌های گذرا و كوتاه هم دام‌های شیطان است. (مجلسی، 1403، ج74، ص291)

همچنین از ایشان رسیده است كه:

همانا پنج چیز به واسطه پنج چیز دیگر رخ می‌دهد كه برای آن پنج چیز چاره‌ای جز آتش نیست… هر كس با دخترها و پسرها شوخی كند، به ناچار به زنا (و روابط نامشروع) گرفتار می‌شود و برای زناكار چاره‌ای از آتش نیست. (نوری، 1408، ج14، ص198)

د) امر به معروف و نهی از منكر

اسلام می‌كوشد تا با نظارت همگانی و كنترل اجتماعی در حفظ و گسترش ارزش‌های اسلامی و مقابله با هنجارشكنی توفیق یابد. تأثیر اجرای درست این وظیفه از سوی تك‌تك افراد جامعه برای رعایت كردن حدود شرعی در روابط نامحرمان و جلوگیری از انحراف، ضرورتی انكارناپذیر است. در كنار امر به معروف و نهی از منكر، مجازات تجاوزكنندگان از حدود قانونی اسلام ـ كه به اعمال منافی عفت و روابط نامشروع در جامعه روی می‌آورند ـ عامل دیگری برای جلوگیری از هنجارشكنی در جامعه و تضمینی برای مراعات هر چه بیشتر ضوابط شرعی است كه باید در خصوص افرادی كه لجام‌گسیخته و بی‌محابا رفتار می‌كنند، اجرا شود.

نتیجه‌گیری

در مجموع، با بررسی رویكرد اسلام در مورد روابط دختران و پسران و مردان و زنان نامحرم درمی‌یابیم كه در این آموزه‌ها تلاش می‌شود زمینه‌های انحراف و تحریك‌های خواسته یا ناخواسته به حداقل برسد و افراد از پرتگاه انحراف و مرز خطر فاصله داشته باشند. در احكام اسلام، نگاه به مو و بدن نامحرم حتی بدون قصد لذت هم منع شده است. همچنین قرار گرفتن در جای خلوت با نامحرم در صورت وجود احتمالِ فساد ممنوع گردیده و از خنده و شوخی و هم‌كلامی‌های بی‌مورد و اختلاط‌های غیر ضرور در میان نامحرمان نهی شده است؛ زیرا احتمال بروز انگیزه‌ها و رفتارهای جنسی در این موارد فراوان است.

رابطه دوستانه میان دختر و پسر نیز رابطه‌ای است كه احتمال انحراف در آن بسیار بالاست. از این رو، باید از آن پرهیز كرد؛ زیرا از نظر شرعی، توجیه مناسبی ندارد. افزون بر این، چنین رابطه‌ای، نوعی اختلاط با نامحرم است. این روابط غالباً از نگاه‌های شبهه‌ناك و شوخی و خنده و هم‌كلامی خالی نیست و در شرع مقدس اسلام جایز شمرده نمی‌شود. در فرهنگ اسلامی حتی میان مردان و زنان متأهل نیز كه انگیزه جنسی كمتری نسبت به دختران و پسران دارند، چنین رابطه‌ای تجویز نشده است.

بنابراین، شایسته است جهت‌گیری‌ها و احكام اسلامی در زمینه ارتباط با جنس مخالف به خوبی برای دانشجویان تبیین شود. شناخت درست هدف‌ها، جهت‌گیری‌ها و نظام رفتار جنسی در اسلام و اجرای كامل و غیر گزینشی آن همچون حدود و ضوابط آزادی‌های مشروع می‌تواند جامعه را از بسیاری از انحراف‌ها باز دارد و سلامت و نشاط و خوش‌بختی دنیا و آخرت را برای افراد جامعه به ارمغان‌ آورد. دستورها و سفارش‌هایی مانند اهتمام بر مراقبت‌های لازم به وسیله خانواده، رعایت حجاب، پرهیز از خودآرایی، حفظ حریم، برخورداری از روحیه حیا و عفت، كاستن از اختلاط‌های غیر ضروری، حفظ نگاه، كاستن از محرك‌های جنسی در محیط‌های اجتماعی، تقویت روحیه غیرت، پرهیز از روابط ناسالم و شبهه‌ناك، امر به معروف و مجازات مجرمان و آسان‌سازی ازدواج باید به خوبی مراعات شود.

گفتنی است هر كدام از آموزه‌ها و توصیه‌های اسلامی در جامعه عملی نشود، پی‌آمدهای آن به صورت بی‌تعادلی و اختلال در نظام رفتاری جامعه و انحراف‌ها و ناهنجاری‌های مختلف رخ می‌نماید. سخن آخر اینكه از وظیفه اصلی حكومت اسلامی در امر فرهنگ‌سازی شایسته و هدایت فرهنگی و اجتماعی و نیز بسترسازی برای آسان‌سازی روابط مشروع میان دختر و پسر نباید غفلت ورزید. بدون در نظر گرفتن بنیان‌های رفتاری و اصلاح بینشی، نگرشی و گرایشی، فعالیت‌های نظارتی و انتظامی بی‌فایده خواهد بود كه جا دارد اندیش‌ورزان به آن توجه كنند.

   به امید بهروزی و سعادت همه دختران و پسران میهن اسلامی.

فهرست منابع (مقاله بایسته‌های روابط دختران و پسران)

1.اشتری، بهناز. 1380. قاچاق زنان (بردگی جنسی). تهران: اندیشه برتر.

2.جوان، عبدالله. 1387. بررسی روابط دختر و پسر در ایران. قم: مركز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما.

3.حر عاملی، محمد بن حسین. 1409. وسائل الشیعه (چاپ اول). قم: آل البیت.

4.دفتر تحقیقات و مطالعات زنان. 1380. تحلیلی بر روابط دختران و پسران. مجموعه مقالات هم‌اندیشی بررسی مسائل و مشكلات زنان (جلد دوم). قم: بوستان كتاب.

5.سازمان ملی جوانان. 1381. بررسی وضعیت جمعیت جوانان. تهران: مؤسسه فرهنگی اهل قلم.

6.فیض الاسلام. 1293. نهج‌البلاغه. تهران: انتشارات اسلامیه.

7.مجلسی، محمدباقر. 1403. بحارالانوار (چاپ سوم). بیروت: دار الاحیاء التراث العربی.

8.مطهری، مرتضی. 1381. مسئله حجاب (چاپ چهارم). قم: صدرا.

9.مكارم شیرازی، ناصر و همكاران. 1379. تفسیر نمونه (چاپ بیست و هشتم). تهران: دارالكتب الاسلامیه.

10.نوری، میرزا حسین. 1408. مستدرك الوسائل (چاپ اول). قم: مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث.